De Film

ROOD-WIT IN SURABAYA

Symbool voor de Onafhankelijkheid

Soekarno en Hatta verklaren op 17 augustus 1945 Indonesië onafhankelijk. Twee dagen daarvoor geven de Japanners zich over aan de geallieerden en in de archipel groeit een gevoel van vrijheid. Is Indonesië dan eindelijk verlost van buitenlandse bezetters? Wanneer de Britten namens Nederland het gezag proberen te herstellen, ontketenen revolutionairen in Surabaya de strijd. Het zal het begin zijn van de Indonesische strijd voor onafhankelijkheid. Hoe wordt de strijd in Surabaya zo een bepalend moment voor Indonesië en de strijd voor onafhankelijkheid?

De Britten houden na de Japanse capitulatie officieel namens Nederland een oogje in het zeil in Nederlands-Indië. Voor het gemak laten zij de afgezwakte Japanse troepen de orde handhaven. Op 18 september 1945 landt een team van Britse en Nederlandse parachutisten in Surabaya om de evacuatie van de Japanse kampen voor te bereiden. Bij aankomst in Surabaya hijst een van de Nederlandse parachutisten een reusachtige Nederlandse vlag bovenop het luxueuze Oranje hotel.

Een onafhankelijkheids jeugdbeweging hijst de rood/witte vlag van Indonesië op het Oranje Hotel/Yamato Hotel. Beeld: Wikimedia Commons

De Nederlandse vlag is in de hele stad te zien, tot ongenoegen van de pemuda’s. Zie je nou wel, de Britten komen de Nederlanders weer aan de macht brengen. Woest zijn de jongerenorganisaties en een groep van ongeveer tienduizend man, waaronder veel pemuda’s, verzamelt zich voor het Oranje Hotel. De spanning loopt hoog op en een aantal jongeren klimmen op het dak en trekken de blauwe lijn van de vlag af. Zo ‘hijsen’ ze de rood-witte vlag.

Weg met de Japanners en de Nederlanders!

Beneden op straat probeert een Nederlandse man, Willem Ploegman in zijn eentje de revolutie tegen te houden. De grote gespierde man slaat met een houten knuppel in de rondte, maar kan niet op tegen de vele jongeren. Iemand uit de menigte steekt hem en hij overlijdt aan zijn verwondingen. Maar het zal niet bij zijn dood blijven. In oktober en november 1945 volgt een periode van een intense strijd in Surabaya.

Beeld: Algemeen Handelsblad

Jongeren nemen in de dagen na het vlagincident van 18 september openbare gebouwen in handen en hijsen de rood-witte vlag. De jongeren vechten samen. Iedereen moet mee doen, anders zien de revolutionairen je als spion van de Nederlanders. Maar het voelt ook als een plicht. Mensen zijn klaar met de onderdrukking en het kolonialisme van de Nederlanders en de honger, de dwangarbeid en het geweld onder de Japanse bezetting. Ze hebben hun onafhankelijkheid en die beschermen ze met alles wat ze waard zijn. Weg met de Japanners en weg met de Nederlanders.

Beeld: Tropenmuseum, collectie Wereldculturen

Op 1 oktober 1945 bestormen jongeren de kantoren van de Japanse militaire politie, de Kempeitai. De Japanners geven zich al snel over. De buit van deze bestorming? Genoeg wapens om een half leger mee te bewapenen. Ineens hebben de jongeren niet alleen bamboe speren, maar ook Japanse karabijnen tot hun beschikking. Als de Britten op 25 oktober 1945 met een grote troepenmacht in Surabaya aankomen, treffen ze daar dan ook een volledig met vuurwapens bemande stad aan.

De Britse brigadier Mallaby probeert de situatie te sussen en vraagt in een ongewapend overleg of ze de Japanse soldaten en Europese geïnterneerden mogen evacueren. Maar de vlam slaat in de pan als de volgende dagen overal pamfletten van de Britten verschijnen die de bevolking oproepen om hun wapens in te leveren. Geïnspireerd door de opzwepende speeches van Bung Tomo waarin hij oproept tot geweld tegen de Britten, vallen jongeren op 28 oktober de Britse posten aan.

Beeld: Nederlands Instituut voor Militaire Historie / collectie fotoafdrukken Koninlijke Landmacht

In het geweld dat hierop volgt vallen honderden doden aan beide zijden. Op 30 oktober komt Soekarno ter plekke en dwingt in Surabaya een staakt-het-vuren af, maar het zal nog geen vijf uur duren voordat het geweld op straat al weer losbarst. De Britse brigadier Mallaby zit opgesloten in zijn auto temidden van al dit geweld en overleeft het niet. Het is de druppel voor de Britten, die reageren met groot machtsvertoon. De troepen rukken op en de Britten starten een luchtoffensief.

Een symbool van Indonesische vastberadenheid en het gevecht voor vrijheid

Op 9 november eisen de Britten dat de revolutionairen de wapens neerleggen. Wanneer zij daar op 10 november geen gehoor aan geven volgen bombardementen en een groot grondoffensief. Uiteindelijk bezetten de Britten Surabaya gebouw voor gebouw en nemen binnen drie dagen de stad over. Maar de pemuda gaan desondanks nog zeker drie weken de straat op voor de revolutie.

Tijdens de Pertempuran Surabaya (De Slag om Surabaya) komen veel mensen om. Rond de 200.000 mensen vluchten voor het geweld en ongeveer 15.000 Indonesiërs overleven de strijd niet. Voor de Indonesiërs is 'De Slag om Surabaya' het begin van de strijd voor een eigen natie. Indonesië herdenkt op 10 november nog altijd de helden uit de Onafhankelijkheidsstrijd. 'De Slag om Surabaya' is een symbool van Indonesische vastberadenheid en het gevecht voor vrijheid.